EEN BEKNOPTE GESCHIEDENIS VAN AJAX AMSTERDAM: EEN LEGENDARISCHE HISTORIE VAN TOTAALVOETBAL, EUROPESE DOMINANTIE EN EIGEN JEUGDOPLEIDING…
EEN BEKNOPTE GESCHIEDENIS VAN AJAX AMSTERDAM: EEN LEGENDARISCHE HISTORIE VAN TOTAALVOETBAL, EUROPESE DOMINANTIE EN EIGEN JEUGDOPLEIDING...
Wanneer men spreekt over de grootmachten in het wereldvoetbal, kunnen maar weinig clubs tippen aan de historische, culturele en sportieve betekenis van de Amsterdamsche Football Club Ajax, beter bekend als Ajax Amsterdam. Opgericht in 1900, is Ajax niet alleen de meest succesvolle club van Nederland, maar ook een symbool van voetbalesthetiek, innovatie en uitmuntendheid. Van het pionieren van het Totaalvoetbal tot het voortbrengen van legendarische spelers zoals Johan Cruijff, Marco van Basten en Dennis Bergkamp—het verhaal van Ajax is niet slechts een opsomming van trofeeën, maar de belichaming van een voetbalfilosofie die generaties overstijgt.
In dit artikel verkennen we de rijke en complexe geschiedenis van Ajax Amsterdam—van bescheiden begin tot Europese glorie, de overheersing in jeugdopleiding, politieke uitdagingen, en de moderne heruitvinding van de club. We wandelen door elk belangrijk tijdperk van Ajax’ evolutie en belichten de invloed van de club binnen én buiten het veld.
OPRICHTING EN BEGINJAREN (1900–1940): EEN CLUB WORDT GEBOREN
Ajax werd opgericht op 18 maart 1900 door Floris Stempel, Carel Reeser en Johan Dade. Aanvankelijk was het slechts een amateurclub in Amsterdam die tegen lokale rivalen speelde. De naam “Ajax” werd geïnspireerd door de Griekse mythologische held Ajax de Grote—gekozen vanwege zijn moed en waardigheid.
In 1911 promoveerde Ajax naar de hoogste klasse van het Nederlandse voetbal. De eerste grote successen kwamen onder leiding van de Engelse trainer Jack Reynolds, die van onschatbare waarde was bij het vormen van de identiteit van de club. Tussen 1915 en 1947 had Reynolds drie periodes als trainer bij Ajax en legde hij de basis voor het aanvallende, op samenwerking gebaseerde spel dat het handelsmerk van Ajax zou worden.
Ajax won zijn eerste landstitel in 1918, gevolgd door een tweede in 1919, beide seizoenen ongeslagen. Tegen de jaren 30 had de club al meerdere kampioenschappen op zijn naam staan en begon het zich te vestigen als een dominante kracht in het Nederlandse voetbal.
NAOORLOGSE JAREN EN DE KOMST VAN CRUIJFF (1945–1970)
Na de Tweede Wereldoorlog veranderde het Nederlandse voetbal richting professionalisering. Ajax bleef een competitieve club, maar het kantelpunt in de geschiedenis kwam halverwege de jaren zestig, toen Rinus Michels werd aangesteld als trainer en Johan Cruijff doorbrak als een talent van wereldklasse.
Michels, aangesteld in 1965, voerde een revolutionair tactisch systeem in: het “Totaalvoetbal”—een filosofie waarbij spelers naadloos van positie wisselden. Deze tactische innovatie, gecombineerd met de genialiteit van Cruijff, transformeerde Ajax tot een Europese grootmacht.
Cruijff, opgeleid in de jeugdacademie van Ajax, was een technisch begaafde en intelligente aanvaller. Onder Michels bloeide hij op en leidde Ajax naar drie opeenvolgende Europacups (1971, 1972, 1973). De ploeg won ook meerdere Eredivisie-titels en nationale bekers.
In deze periode fascineerde de speelstijl van Ajax fans wereldwijd. Het team stond bekend om vloeiende bewegingen, hoog druk zetten en positie-uitwisselingen—concepten die later coaches zoals Pep Guardiola en Arsène Wenger zouden beïnvloeden.
EUROPESE DOMINANTIE EN ERFENIS (1971–1973): HET CRUIJFF-TIJDPERK
Het absolute hoogtepunt van Ajax vond plaats in de vroege jaren 70, met drie opeenvolgende Europacups, behaald tegen Panathinaikos, Inter Milan en Juventus. In 1972 won Ajax ook de Wereldbeker voor clubteams, door Independiente te verslaan.
Het seizoen 1972 wordt vaak beschouwd als het beste in de geschiedenis van Ajax. De club won toen de Eredivisie, KNVB Beker, Europacup I, UEFA Supercup en de Intercontinentale Beker—vijf trofeeën in één seizoen als bewijs van hun dominantie.
In 1973 vertrok Cruijff naar Barcelona; Michels was al in 1971 vertrokken. Hun vertrek markeerde het einde van het eerste gouden tijdperk van Ajax. Toch leefde hun erfenis—de zogeheten “Ajax School”—voort in het DNA van de club.
HERBOUWEN MET JEUGD: DE JAREN 80 EN HET TIJDPERK VAN VAN BASTEN
In de jaren 80 nam de binnenlandse concurrentie toe, vooral van PSV Eindhoven en Feyenoord. Toch bleef Ajax vasthouden aan zijn filosofie van jeugdontwikkeling. Deze periode bracht sterren voort als Marco van Basten, Frank Rijkaard, Ronald Koeman en Dennis Bergkamp.
Onder trainers als Johan Cruijff en Leo Beenhakker domineerde Ajax de Eredivisie opnieuw en keerde het terug op het Europese toneel met winst van de Europacup II in 1987. Van Basten scoorde de winnende goal in de finale tegen Lokomotive Leipzig.
Cruijff’s terugkeer als trainer betekende ook dat de club zijn filosofie opnieuw ging structureren, vooral via de jeugdopleiding De Toekomst, waarvan de principes vandaag nog steeds gelden.
DE CHAMPIONS LEAGUE-TRIOMF VAN 1995: EEN NIEUWE GOUDEN GENERATIE
Misschien wel de indrukwekkendste bevestiging van Ajax’ jeugdvisie kwam in het seizoen 1994–1995, onder leiding van Louis van Gaal. Zijn team bestond vrijwel geheel uit eigen jeugdspelers, waaronder Patrick Kluivert, Clarence Seedorf, Edgar Davids, Michael Reiziger en de broers De Boer.
Ajax bleef ongeslagen in de Champions League en versloeg AC Milan met 1–0 in de finale, dankzij een doelpunt van de 18-jarige Kluivert. De club won dat seizoen ook ongeslagen de Eredivisie en de Wereldbeker, na een strafschoppenreeks tegen Grêmio.
Van Gaal’s team speelde betoverend voetbal en versloeg Europese grootmachten als Bayern München en Real Madrid met lef en flair. In 1996 bereikte Ajax opnieuw de finale, maar verloor van Juventus via strafschoppen.
DE UITTOCHT EN NEERGANG (1996–2000): TALENT VERTREKT NAAR HET BUITENLAND
Na 1996 werd het team ontmanteld door rijke Europese topclubs. Ajax kon financieel niet concurreren; Seedorf vertrok naar Real Madrid, Davids naar Milan, en Kluivert en de De Boer-broers naar Barcelona.
Hoewel Ajax in de late jaren 90 nog successen kende in Nederland, daalden de prestaties in Europa. De club kampte ook met financiële onzekerheid, matige transfers en een gebrek aan continuïteit in de technische staf.
Toch bleef Ajax trouw aan zijn visie: inzetten op eigen jeugd en technisch vaardige spelers, in plaats van dure aankopen.
BEGIN JAREN 2000: POGINGEN TOT HERUITVINDING EN NIEUWE STERREN
In de jaren 2000 probeerde Ajax zijn Europese reputatie te herstellen, met gemengde resultaten. Onder Ronald Koeman bereikte Ajax in 2003 de kwartfinale van de Champions League, waar het nipt verloor van AC Milan. Het team kende sterren als Zlatan Ibrahimović, Wesley Sneijder, Rafael van der Vaart en Maxwell.
Maar ook deze talenten werden snel verkocht, wat wederom de opbouw verstoorde. Ruzies in het bestuur, trainerswisselingen en het niet kunnen vasthouden van toptalenten zorgden voor instabiliteit.
De jeugdopleiding bleef wel productief, maar het gebrek aan behoud van sterspelers belemmerde Europese continuïteit
HET CRUIJFF-PLAN EN DE INTERNE REVOLUTIE (2010–2015)
In 2010 lanceerde Johan Cruijff zijn “fluwelen revolutie” bij Ajax. Hij bekritiseerde het bestuur voor het afwijken van de clubfilosofie en pleitte voor een terugkeer naar de kernwaarden: jeugd, creativiteit en aanvallend voetbal.
Zijn plan leidde tot het vertrek van diverse bestuursleden en de aanstelling van oud-spelers in sleutelrollen. Marc Overmars, Edwin van der Sar en Frank de Boer vormden het nieuwe Ajax-beleid.
Onder De Boer won Ajax vier opeenvolgende landstitels (2011–2014). Toch bleef het Europese succes uit.
DE HEROPSTANDING: AJAX’ CHAMPIONS LEAGUE-RUN VAN 2018–19
Het seizoen 2018–19 markeerde de heropleving van Ajax op het hoogste niveau. Onder leiding van Erik ten Hag verraste Ajax Europa door Real Madrid (4–1 in Bernabéu) en Juventus uit te schakelen en de halve finale van de Champions League te bereiken.
Met een jonge kern van Matthijs de Ligt, Frenkie de Jong, Donny van de Beek, Hakim Ziyech en Dusan Tadić, speelde Ajax met lef en stijl, wat herinneringen opriep aan eerdere gloriedagen.
Ze stonden op het punt de finale te bereiken, maar werden in de slotminuten uitgeschakeld door een hattrick van Lucas Moura voor Tottenham. Ondanks die teleurstelling won Ajax de dubbel en herwon het wereldwijd respect.
NA 2019: OPNIEUW HERBOUWEN EN NIEUWE UITDAGINGEN
Na het seizoen 2018–19 vertrok opnieuw een generatie talent. De Jong en De Ligt gingen naar Barcelona en Juventus, Van de Beek naar Manchester United, en Ziyech naar Chelsea.
Desondanks bleef Ajax sterk in eigen land. Onder Ten Hag werden nog meer Eredivisie-titels gewonnen, en ook in Europa bleef de club meedoen, met bijvoorbeeld de Europa League-finale in 2017 (verlies tegen Manchester United) en goede groepsfases in de Champions League.
In 2022 vertrok Ten Hag naar Manchester United, wat leidde tot een periode van instabiliteit. Onder trainers als Alfred Schreuder en John Heitinga worstelde Ajax met vorm en identiteit.
DE JEUGDOPLEIDING: DE TOEKOMST EN ZIJN WERELDWIJDE INVLOED
Een fundament van de Ajax-legende is de jeugdopleiding, De Toekomst. Gelegen nabij de Johan Cruijff ArenA, heeft de academie talloze wereldsterren voortgebracht, waaronder:
- Johan Cruijff
- Marco van Basten
- Frank Rijkaard
